Η Μονή Κριτζιανών

Το Μετόχι των Κριτζιανών, γνωστό και ως Μετόχι της Αγίας Αναστασίας, βρίσκεται στην περιοχή της Επανομής, στον δρόμο προς Μεσημέρι και Νέα Ηράκλεια. Χτισμένο το 1530, αποτελεί ένα από τα παλαιότερα και καλύτερα διατηρημένα μοναστηριακά μετόχια της Βόρειας Ελλάδας. Πρόκειται για το μοναδικό σωζόμενο τμήμα του μεσαιωνικού οικισμού των Κριτζιανών και αποτελεί σπουδαίο μνημείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Ιστορική Σημασία και Στρατηγική Θέση

Η στρατηγική θέση του Μετοχιού επέτρεπε τον έλεγχο της κύριας οδικής αρτηρίας που συνέδεε τη Θεσσαλονίκη με την Κασσάνδρα, ενώ ταυτόχρονα ήταν αθέατο από τη θάλασσα. Αυτή η τοποθεσία παρείχε ασφάλεια από τις πειρατικές επιδρομές, που ήταν συχνές εκείνη την εποχή.

Το μετόχι είναι ένα κλειστό σύνολο κτηρίων, περιβαλλόμενο από ισχυρό πεντάπλευρο αμυντικό περίβολο, ενισχυμένο με δύο πύργους. Στο εσωτερικό του δεσπόζει το κεντρικό πυργόσπιτο, ένα τετράγωνο κτίσμα με ισόγειο και δύο ορόφους, το οποίο χρησίμευε ως κατοικία του οικονόμου και του τοποτηρητή της Μονής Αγίας Αναστασίας.

Η Κτητορική Επιγραφή

Πάνω από την κεντρική θύρα του πυργόσπιτου υπάρχει μια επιγραφή που αναφέρει:
«ΙΧΝ (Ιησούς Χριστός Νικά) Ηγουμενεύοντος Αγίας Αναστασίας Θεωνά Ιερομονάχου, Σωφρονίου οικονομεύοντος».
Η επιγραφή αυτή υποδηλώνει ότι κατά την ίδρυση του Μετοχιού, ηγούμενος της Μονής Αγίας Αναστασίας ήταν ο Θεωνάς, μια εξέχουσα προσωπικότητα της εποχής.

Διατήρηση και Σημερινή Κατάσταση

Παρά τις φθορές που υπέστη με την πάροδο των αιώνων, το Μετόχι των Κριτζιανών παραμένει ένα σημαντικό ιστορικό μνημείο. Σωστικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν το 1976 και το 1986-1987 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία για τη διατήρησή του.

Σήμερα, το Μετόχι αποτελεί έναν μοναδικό προορισμό για τους λάτρεις της ιστορίας και της αρχιτεκτονικής. Η επίσκεψή σας εκεί προσφέρει την ευκαιρία να ταξιδέψετε πίσω στον χρόνο και να εξερευνήσετε μια ιδιαίτερη πτυχή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.